تنگه بسفر، آبراهی استراتژیک در ترکیه است که دریای سیاه را به دریای مرمره و از طریق آن به دریای مدیترانه متصل میکند. این تنگه، دو قاره آسیا و اروپا را از یکدیگر جدا میکند و یکی از مهمترین مسیرهای تجاری و نظامی جهان است.
تنگه بسفر، از اهمیت تاریخی و استراتژیکی بالایی برخوردار است و در طول تاریخ، همواره مورد توجه قدرتهای بزرگ بوده است. در دوران معاصر، تنگه بسفر همچنان از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است.
تنگه ی بسفر
تنگه بسفر یک تنگه طبیعی و باریک است که دریای سیاه را به دریای مرمره متصل میکند. این تنگه در شمال غربی ترکیه قرار دارد و از شهر استانبول عبور میکند. طول تنگه بسفر ۳۲ کیلومتر و عرض آن بین ۷۰۰ تا ۳۵۵۰ متر است. عمق این تنگه نیز بین ۱۳ تا ۱۱۰ متر متغیر است.
تنگه بسفر از نظر استراتژیک و تجاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این تنگه یکی از مهمترین مسیرهای کشتیرانی در جهان است و روزانه میلیون‌ها تن کالا و میلیون‌ها نفر از طریق آن جابجا می‌شوند. همچنین، تنگه بسفر یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های گردشگری استانبول است و سالانه میلیون‌ها گردشگر از آن بازدید میکنند.
تنگه بسفر از نظر تاریخی نیز اهمیت زیادی دارد. این تنگه در طول تاریخ شاهد رویدادهای مهمی بوده است. برای مثال، در سال ۱۴۵۳ میلادی، سپاه عثمانی با عبور از تنگه بسفر، شهر قسطنطنیه را فتح کرد و امپراتوری عثمانی را تأسیس کرد.
تنگه بسفر به دو بخش تقسیم میشود: بخش اروپایی و بخش آسیایی. بخش اروپایی تنگه بسفر در محدوده شهر استانبول قرار دارد و بخش آسیایی آن در محدوده استان‌های استانبول و تکیرداغ قرار دارد.
تاریخچه تنگه ی بسفر
تاریخچه تنگه بسفر به هزاران سال پیش باز می‌گردد. این تنگه از زمان‌های قدیم به عنوان یک مسیر تجاری و نظامی مهم مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
در دوران باستان، تنگه بسفر تحت کنترل امپراتوری‌های مختلف مانند امپراتوری رم، امپراتوری بیزانس و امپراتوری عثمانی بوده است. این تنگه در طول تاریخ شاهد رویدادهای مهمی بوده است. برای مثال، در سال ۱۴۵۳ میلادی، سپاه عثمانی با عبور از تنگه بسفر، شهر قسطنطنیه را فتح کرد و امپراتوری عثمانی را تأسیس کرد.
در دوران مدرن، تنگه بسفر همچنان از اهمیت استراتژیک و تجاری برخوردار است. این تنگه یکی از مهمترین مسیرهای کشتیرانی در جهان است و روزانه میلیون‌ها تن کالا و میلیون‌ها نفر از طریق آن جابجا می‌شوند.
در اینجا به برخی از رویدادهای مهم تاریخی که در تنگه بسفر رخ داده است، اشاره میشود:
• ورود آریان به تراکیه در سال ۵۱۲ قبل از میلاد
• جنگ‌های ایران و یونان در قرن پنجم قبل از میلاد
• فتح قسطنطنیه توسط سپاه عثمانی در سال ۱۴۵۳ میلادی
• جنگ کریمه در سال‌های ۱۸۵۳ تا ۱۸۵۶ میلادی
• جنگ جهانی اول و دوم
در دوران امپراتوری عثمانی، تنگه بسفر به عنوان یکی از مهمترین مرزهای امپراتوری محسوب میشد. در این دوران، امپراتوری عثمانی تلاش میکرد تا کنترل کاملی بر تنگه بسفر داشته باشد.
در سال ۱۸۳۳، روسیه، با امضای عهدنامههای هونکر اسکلئسی، موفق شد تا تنگه بسفر را به مدت هفت سال بر کشتیهای جنگی سایر کشورها ببندد. این اقدام روسیه، اعتراض سایر قدرتهای اروپایی را برانگیخت و منجر به برگزاری کنوانسیون لندن در سال ۱۸۴۱ شد.
در کنوانسیون لندن، مقرر شد که تنگه بسفر به طور دائمی برای کشتیهای تجاری همه کشورها باز باشد. همچنین، مقرر شد که کشتیهای جنگی همه کشورها، در زمان صلح، حق عبور از تنگه بسفر را داشته باشند.
با وقوع جنگ جهانی اول، روسیه اقدام به لغو کنوانسیون لندن کرد و تنگه بسفر را به عنوان یک تنگه بینالمللی تحت کنترل جامعه جهانی قلمداد کرد. این اقدام روسیه، اعتراض ترکیه را برانگیخت و منجر به برگزاری عهدنامه لوزان در سال ۱۹۲۳ شد. در عهدنامه لوزان، مقرر شد که تنگه بسفر به ترکیه بازگردانده شود. همچنین، مقرر شد که کشتیهای تجاری و جنگی همه کشورها، حق عبور آزادانه از تنگه بسفر را داشته باشند.
با این حال، ترکیه از اجرای این شرایط خودداری کرد و مجدداً تصمیم به بستن تنگه بسفر گرفت. این اقدام ترکیه، اعتراض سایر قدرتهای اروپایی را برانگیخت و منجر به برگزاری کنوانسیون مونترو در سال ۱۹۳۶ شد.
در کنوانسیون مونترو، مقرر شد که تنگه بسفر به دولت ترکیه بازگردانده شود و تحت کنترل این کشور قرار گیرد. همچنین، مقرر شد که کشتیهای تجاری همه کشورها، حق عبور آزادانه از تنگه بسفر را داشته باشند.
در مورد کشتیهای جنگی، مقرر شد که کشتیهای جنگی کشورهای ساحلی دریای سیاه، حق عبور آزادانه از تنگه بسفر را داشته باشند. همچنین، مقرر شد که کشتیهای جنگی کشورهای غیر ساحلی دریای سیاه، در زمان صلح، با اجازه ترکیه حق عبور از تنگه بسفر را داشته باشند.
کنوانسیون مونترو، اکنون نیز در حال اجرا است و شرایط عبور کشتیها از تنگه بسفر را تعیین میکند.
علت نامگذاری
علت نامگذاری تنگه بسفر به این نام به دوران باستان باز می‌گردد. در زبان یونانی، «بوس» به معنای «گاو» و «فر» به معنای «عبور» است. بنابراین، نام «بسفر» به معنای «عبور گاو» است.
در اساطیر یونانی، گفته میشود که در دوران باستان، یک گاو سفید از رودخانه‌ای در تراکیه عبور کرد و به سمت آسیا حرکت کرد. این گاو توسط خدایان مورد تعقیب قرار گرفت و در نهایت، در تنگه بسفر، به دریا افتاد. بر اساس این اسطوره، نام تنگه بسفر از این واقعه گرفته شده است.
البته، برخی از محققان معتقدند که نام «بسفر» از نام یک قبیله باستانی تراکیه به نام «بوسپوروس» گرفته شده است. این قبیله در اطراف تنگه بسفر زندگی می‌کرده است.
در هر صورت، نام «بسفر» یکی از قدیمی‌ترین نام‌های جغرافیایی در جهان است که قدمت آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد.
پلهای تنگه ی بسفر
در ابتدا، تنها یک پل بر روی این تنگه ساخته شده بود که به پل بسفر معروف است. این پل در سال ۱۹۷۳ میلادی افتتاح شد و طول آن ۱۵۰۰ متر است.
در سال ۱۹۸۸ میلادی، پل دیگری بر روی تنگه بسفر ساخته شد که به پل فاتح سلطان محمد معروف است. این پل نیز ۱۵۰۰ متر طول دارد و از آن برای عبور وسایل نقلیه سنگین استفاده میشود.
در سال ۲۰۱۶ میلادی، سومین پل بر روی تنگه بسفر افتتاح شد که به پل شهدای ۱۵ جولای معروف است. این پل ۱۴۰۰ متر طول دارد و از آن برای عبور وسایل نقلیه سبک و سنگین استفاده میشود.
علاوه بر این پلها، دو تونل نیز در زیر تنگه بسفر ساخته شده است. یکی از این تونلها در سال ۲۰۱۳ میلادی افتتاح شد و به تونل مرمره معروف است. این تونل ۷٫۸ کیلومتر طول دارد و از آن برای عبور خودروها و وسایل نقلیه سنگین استفاده میشود.
تونل دیگر نیز در سال ۲۰۱۶ میلادی افتتاح شد و به تونل اوراسیا معروف است. این تونل ۴٫۳ کیلومتر طول دارد و از آن برای عبور خودروها و مینیبوسها استفاده میشود.
با ساخت این پلها و تونلها، دسترسی به دو بخش اروپایی و آسیایی شهر استانبول آسانتر شده است و از میزان ترافیک در این شهر نیز کاسته شده است.
اماکن دیدنی نزدیک به تنگه بسفر
کاخها:
• کاخ توپکاپی
• کاخ دولما باغچه
• کاخ یاووز سلطان سلیم
برجها:
• برج گالاتا
• برج دختر
موزهها:
• موزه هنرهای مدرن استانبول
• موزه باستانشناسی استانبول
• موزه نظامی استانبول
• موزه هنرهای اسلامی استانبول
پارکها:
• پارک مینیاتورک
• باغ گل استانبول
• پارک جنگلی گالاتا سارای
• پارک جنگلی کوشکچای
مساجد:
• مسجد سلطان احمد
• مسجد ایاصوفیه
کلیساها:
• کلیسای جامع سنت یوستینیان
کنیسهها:
• کنیسه یهودی پالاتیو
سایر جاذبهها:
• پلهای بسفر
• تونلهای مرمره و اوراسیا
نحوه ی دسترسی به تنگه ی بسفر
اتوبوسهای این منطقه از دو ایستگاه اصلی حرکت میکنند: میدان تکسیم و بشیکتاش.
اگر از وسایل حملونقل عمومی استفاده میکنید، میتوانید با سوار شدن در خط T1 تراموا در میدان تکسیم یا خط M2 مترو در ایستگاه کاباتاش، به تنگه بسفر برسید.
همچنین میتوانید با سوار شدن به یکی از فریهای اسکودار یا کادیکوی که در اسکله بشیکتاش لنگر میاندازند، به تنگه بسفر برسید.
سخن آخر
تنگه بسفر، آبراهی حیاتی و استراتژیک است که نقش مهمی در اقتصاد و امنیت جهان ایفا میکند. این تنگه، نه تنها مسیری مهم برای عبور کشتیهای تجاری و نظامی است، بلکه یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری جهان نیز محسوب میشود.
آینده تنگه بسفر، به شرایط سیاسی و امنیتی منطقه بستگی دارد. با این حال، با توجه به اهمیت این تنگه، میتوان انتظار داشت که نقش آن در آینده نیز همچنان مهم و حیاتی باشد.
سوالات متداول
1. چه زمانی برای بازدید از تنگه بسفر مناسب است؟
بهترین زمان برای بازدید از تنگه بسفر، فصل بهار و پاییز است. در این دو فصل، هوا معتدل و دلپذیر است و گردشگران می‌توانند از زیبایی‌های طبیعی تنگه بسفر لذت ببرند.
2. طول تنگه بسفر چقدر است؟
طول تنگه بسفر، ۳۰ کیلومتر است.
3. عرض تنگه بسفر چقدر است؟
عرض تنگه بسفر، در قسمت شمالی حدود ۳ کیلومتر و در قسمت جنوبی حدود ۷ کیلومتر است.
4. عمق تنگه بسفر چقدر است؟
عمق تنگه بسفر، در قسمت شمالی حدود ۳۵ متر و در قسمت جنوبی حدود ۱۲۰ متر است.
5. تنگه ی بسفر برای چه کشورهایی اهمیت¬های زیادی دارد؟
تنگه بسفر برای دو کشور ترکیه و روسیه اهمیت دارد. این تنگه، ترکیه را به دو بخش آناتولی و تراکیه تقسیم میکند و همچنین، دریای سیاه را به دریای مدیترانه متصل میکند.